शव्द

मेरो काहिँलो भाइ हो चन्द्रे । मैले जुन स्कूलमा पढेँ र पढाएँ त्यहि स्कूलमा अहिले उ शिक्षक छ । उ म भन्दा यस्तै ५ वर्ष कान्छो छ । उ सँग मेरो बाल्यकालका धेरै अविस्मरणीय सम्झनाहरू छन् । उ अहिले बुज्रुक छ,शिक्षक छ,मलाइ धेरै कटाक्ष पनि गरिरहन्छ,मुग्लान पसेर हरायो भन्छ । मलाइ याद हुन्छ जव उ सानो थियो,म अल्लि ठूलो थिएँ,उ मेरो पछि-पछि लुत्रुक-लुत्रुक हिँडिरहन्थ्यो-जहाँ जाँदा पनि । म आफ्नै धूनमा हुन्थेँ,उ आफ्नै धूनमा । त्यतिबेला कुन्नि के हुन्थ्यो उ मेरो पछि लागेको मलाइ बिल्कूलै मन पर्दैन्थ्यो । हप्कायो,ट्वाल्ल परेर हेर्थ्यो,अनि फेरि पछि छोड्दैन्थ्यो । मैले यसो फर्केर अतित तिर हेर्छु,वास्तवमा म पनि उसलाइ धेरै नै मायाँ गर्थेँ र गर्छु पनि । अहिले पनि उसले भनेका कुरा र गरेका तर्कहरू म निःसँकोच स्विकार्दछु । घर-व्यवहार देखि लिएर दुनियाँ सँसार बारे उसले देखाएको व्यवहार मलाइ मन पर्छ ।

हाम्रो गाउँमा एकजना समाजसेवी दाइ थिए-नाम थियो कृष्ण बहादुर लाम्छाने । उनले इण्डियाको फौजमा हवल्दारको पेन्सन पकाएको हुँदा उनलाइ गाउँघरमा किष्ने हल्दार भनेर चिनिन्थ्यो । उनले आफ्नो परिचय दिँदा पनि "यो किस्ने हल्दार परो" भनेर शानसँग चिनाउँथे । गाउँघरमा जन्म,मरण,कार्जे,बिहे,ब्रतवन्ध,पूजा इत्यादि जुनसुकै अनुष्ठानका हर्ता-कर्ता उनै हुन्थे । आपद-बिपदमा उनकै नाम उच्चारण हुन्थ्यो । बिकाश र सुधारका काममा पनि उनि अग्रपँक्तिमै हुन्थे । १० कक्षासम्म पढेका र देश दुनियाँ देखेका हुनाले उनको बिचार अलिकति प्रगतिशील हुन्थ्यो । लाहूरे भएर पनि उनि जुवातास र जाँड-रक्सीको सख्त बिरोधी थिए । समयको महत्व राम्रोसँग बुझेकाले उनको दिनचर्या र कृयाकलाप पल्टनकै तौर-तरिकामा हुन्थे । सबै कुराबाट उनि समाजका हितैषी थिए । त्यसैले उनलाइ लिएर एउटा कहावत नै चलेको थियो-“गाउँको ठेक्दार किष्ने हल्दार” ।

 -इन्द्र क्षेत्री । एकादेशमा एकजना बादशाह थिए-लुगाका ज्यादै शोखिन । उनले राज्यकोषको सबैजसो पैसा पोशाकमा खर्चिन्थे । उनको ध्यान पोशाकमा बाहेक अन्य केहिमा थिएन । "अन्य शासकहरू सभामा हुन्छन यी बादशाह चाहिँ ड्रेसिँग रूममा हुन्छन्" भन्ने कहावत नै चलेको थियो । उनि बस्ने सम्वृद्ध शहरमा सहस्र अपरिचित मानिसहरूको आवत-जावत भैरहन्थ्यो । तीनै मध्य एक दिन दुइजना ठगहरू पनि त्यहाँ आइपुगे । उनिहरूले आफुलाइ बुनकर भनेर परिचय दिए । सँसारमा सबैभन्दा सुन्दर,अलौकिक र असाधारण कपडा आफुहरूले मात्र बुन्न सक्ने भनेर उनिहरूले दावा गरे । लुगाको रँग र ढाँचा मात्र असाधारण होइन कि ति कपडामा अयोग्य र मूर्खहरू देखि अदृष्य हुने विलक्षण क्षमता पनि हुन्छ भनेर उनिहरूले बढाइ-चढाइ गरे ।